Kwaliteit van Onderwijs

Studentevaluaties zijn een ontoereikende en onwenselijke methode om kwaliteit te beoordelen. Dat moet anders, zegt Menno van der Schoot. Hij pleit voor een een benadering waarbij ook collega-docenten een belangrijke rol spelen. Hij pleit voor een brede aanpak met daarin centraal: gesprek, openheid, peer feedback...

Er zit betonrot in de fundamenten van ons onderwijs. Ouders die hun kinderen te weinig ambitie meegeven, leerkrachten die niet meer op tafel durven te kloppen, scholen die minderwaardige diploma’s afleveren. En alvast dat laatste is deels te danken aan zijn eigen naïviteit, zo geeft onderwijstopman Dirk Van Damme nu toe.

De 354 leerlingen van het VMBO Maastricht hoeven hun eindexamen niet over te doen. De uitslag van de schriftelijke eindexamens blijft staan. Dat heeft minister Arie Slob van Onderwijs woensdagmiddag bekendgemaakt in een overleg met leden van de Tweede Kamer.

“Vanuit een pedagogische hoek zijn er heel wat bezwaren tegen beide claims. De meest voor de hand liggende: beide strekkingen koesteren de overdreven verwachting dat je menselijk gedrag objectief en eenduidig kunt meten. Natuurwetenschappen hebben duidelijke schalen met vaste begin- en eindpunten, menswetenschappen niet. Schoolprestaties zijn geen afmetingen, graden, frequenties, voltages of ampères. Waar begint een schaal voor rekenen en hoe vordert die in tussenstappen? Waar begint taal en waar zitten de tussenniveaus en referentiekaders op die schaal? Wanneer ben je bezig met begrijpend lezen en wanneer niet? Waar ligt de grens? Die vraag geldt voor alles wat leerlingen op school leren. Menselijk gedrag is individueel onvoorspelbaar.
Ook bij surveymetingen krijg je hoogstens een robotfoto van prestaties, die abstractie maakt van alle individuele en plaatselijke omstandigheden. Onderwijs- en leerprocessen spelen zich af in een menselijke relatie tussen leraren, leerlingen, ouders en de leerinhouden. Het thuismilieu beïnvloedt die relatie.
Voor alle duidelijkheid, toetsen en examens zijn nodig. Maar er zijn heel wat gedragingen die zich niet tot metingen lenen. Alles wat met creativiteit en waarden te maken heeft, ontsnapt grotendeels aan een objectieve weging. Daarvoor heb je de inbreng van leraren nodig. Na interactie met collega’s, de leerlingen en de ouders evolueren hun vaststellingen tot een genuanceerd verhaal. Die interactie is fundamenteel eigen aan een pedagogische relatie en is nodig voordat er beslissingen voor een volgend school­traject worden genomen.
Toetsen zijn nuttig als ze een ondersteunende functie hebben bij de beoordeling van leerlingen, scholen en zelfs systemen. Op het niveau van de klas hanteren leraren ze binnen het geheel van opvolging, begeleiding en evaluatie, in een blijvende interactie tussen de leerling, leraar, ouders en collega’s.
Alleenzaligmakende toetsen bestaan niet. Dezelfde doelstellingen leveren verschillende toetsen op. Als je toch een minimum aan gemeenschappelijkheid nastreeft, kan dat via duidelijke (minimum)doelstellingen.
Bij een pedagogisch georiënteerd onderwijs kan kwaliteitscontrole via een evenwichtig systeem met een inspectiekorps, peilings- en ijkingsproeven, oriënteringstoetsen en een aanbod van goed gevalideerde toetsen. Misschien moeten we wat centrale examens betreft de bekende wet van de econoom Charles Goodhart in het achterhoofd houden: ‘Wanneer een meting een doel wordt, houdt ze op een goeie meting te zijn.’ “

Welbevinden en prestaties van leerlingen staan niet haaks op elkaar, zegt Maarten Vansteen­kiste. Laten we in het onderwijs kiezen voor een situatie van en / en.

VU-wetenschapper Christine Teelken heeft onderzoek gedaan naar de onderwijsevaluaties en de impact daarvan op de daadwerkelijk waargenomen kwaliteit van het onderwijs. Uit haar onderzoek wordt duidelijk dat docenten in het hoger onderwijs zich verzetten tegen de vaak anonieme online onderwijsevaluaties van studenten. De bevraagde docenten geven aan dat zij veel liever zouden werken met peerreview onderwijsevaluaties tussen directe collega’s of die van andere hoger onderwijsinstellingen.